Przekazanie gospodarstwa rolnego a sprzęt rolny - czy też przechodzi na nabywcę?
Przekazanie gospodarstwa rolnego a sprzęt rolny – czy też przechodzi na nabywcę?
Przekazanie własności gospodarstwa rolnego jest procesem, który z punktu widzenia prawa wiąże się z kilkoma istotnymi kwestiami. Gospodarstwo rolne to nie tylko ziemia, ale także zabudowania, inwentarz, maszyny i urządzenia wykorzystywane do prowadzenia działalności rolniczej. Zatem, kiedy dochodzi do przeniesienia własności gospodarstwa, pytanie, które często się pojawia, brzmi: czy sprzęt rolny także przechodzi na nowego właściciela?
Sprzęt rolny jako część gospodarstwa – jak to wygląda prawnie?
Sprzęt rolniczy, taki jak ciągniki, maszyny do zbiorów, prasy czy siewniki, to bez wątpienia kluczowe elementy umożliwiające prowadzenie działalności rolniczej.
Zgodnie z ustawową definicją gospodarstwa rolnego zawartą w art. 55 [3] kc, zgodnie z którym, za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie w wyroku z dnia 25 marca 2015 r. w sprawie SA/Go 79/15 wyjaśnił, że
W kontekście definicji gospodarstwa rolnego budynki lub ich części mają charakter części składowych gruntów rolnych. Użyte w niej pojęcie "inwentarz" obejmuje natomiast zwierzęta, maszyny, narzędzia, zaś przez "inne urządzenia" rozumieć należy np. studnie, szklarnie, magazyny, urządzenia do hodowli ryb itp.
Podobnie w uzasadnieniu wyroku z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie IV C 261/13 Sąd Okręgowy w Nowym Sączu podkreślił, że definicję gospodarstwa rolnego statuuje art. 55 [3] kc w znaczeniu przedmiotowym. Gospodarstwo rolne jest zespołem różnorodnych składników, tworzących zorganizowaną całość gospodarczą. Obejmuje ono prawa na rzeczach ( bliżej niesprecyzowane ) oraz prawa i obowiązki związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Gospodarstwo rolne jest przede wszystkim jednostką produkcji rolnej, a nie określonym mieniem, majątkiem. Przepis ten zawiera wyliczenie niezbędnych składników gospodarstwa rolnego. Obok gruntów, dla prawidłowego korzystania i prowadzenia na nich działalności rolniczej, konieczne są także inne składniki, takie jak budynki lub ich części, np. dom z działką siedliskową, budynki gospodarcze, magazyny, silosy, urządzenia i inwentarz, np. maszyny rolnicze, zwierzęta, a także prawa związane z prowadzeniem gospodarstwa, np. umowy ubezpieczenia, kontraktacji, dostawy.
Pogląd zatem, że gospodarstwo rolne obejmuje nie tylko nieruchomości, ale inne konieczne i niezbędne składniki, a w szczególności urządzenia i inwentarz, np. maszyny rolnicze, zwierzęta, a także prawa związane z prowadzeniem gospodarstwa, uznać zatem należy za dominujący.
Wiąże się to w sposób oczywisty z przedmiotem działalności rolniczej, zwłaszcza w sytuacjach jak w niniejszej sprawie polegających na przekazaniu gospodarstwa rolnego następcy w celu uzyskania świadczeń dożywotnich, renty rolniczej lub renty strukturalnej. W tym ostatnim przypadku obowiązkiem rolnika przekazującego gospodarstwo rolne jest zaprzestanie działalności gospodarczej, co czyni zbędnym posiadanie przez niego inwentarza żywego i sprzętu rolniczego.
W typowych umowach przekazania gospodarstwa rolnego w zamian za rentę lub świadczenia dożywotnie nie spotyka się również, szczegółowego wyliczenia przekazywanego sprzętu rolniczego i inwentarza żywego, co wskazuje, że jest powszechnie przyjętym, wymienianie w tego rodzaju umowach wyłącznie nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego.
To wyliczenie nie ma charakteru zamkniętego, a jedynie porządkujący z uwagi odrębne zasady przenoszenia własności nieruchomości, w tym również nieruchomości rolnych.
Przekazanie gospodarstwa rolnego następcy bez sprzętu rolniczego i inwentarza żywego, miałoby znaczący wpływ na możliwość prowadzenia gospodarstwa rolnego przez następcę, przede wszystkim w bezpośrednim okresie po przekazaniu gospodarstwa rolnego, jak również na realizację świadczeń o charakterze dożywotnim.
Trudno uznać aby intencją stron zawierających umowę darowizny gospodarstwa rolnego w związku z zaprzestaniem przez rolnika prowadzenia działalności rolniczej w celu uzyskania renty strukturalnej, było przekazanie umową wyłącznie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego. Wielkość nieruchomości wskazuje, że niezbędnym do prowadzenia działalności rolniczej było posiadanie sprzętu rolnego. Jego nieprzekazanie łączyłoby się z koniecznością inwestowania przez następcę rolnika w sprzęt rolniczy i inwentarz żywy, co stanowiłoby dodatkowe obciążenie finansowego dla rolnika przejmującego gospodarstwo rolne.Taka umowa mogłaby naruszać zasady współżycia społecznego, ale byłaby również sprzeczna z podstawową zasadą wyrażoną w przepisach.
Jak sporządzić umowę przekazania gospodarstwa rolnego wraz ze sprzętem rolnym?
W praktyce, każdorazowo przy umowie przekazania gospodarstwa rolnego, warto upewnić się, czy w jej treści znajduje się szczegółowy wykaz składników, które wchodzą w skład gospodarstwa. Jeśli sprzęt rolniczy nie został wymieniony, istnieje ryzyko, że może to być w przyszłości kwestionowane. Zatem dla pewności warto zawrzeć w umowie postanowienie, które wyraźnie określi, że sprzęt rolniczy jest częścią przekazywanego gospodarstwa.
Zbycie wszystkich praw do gruntów należących do gospodarstwa rolnego może być potraktowane jako zbycie gospodarstwa rolnego w okolicznościach, które przemawiają, że taki był cel podjętej czynności prawnej. Rozporządzenie urządzeniami lub inwentarzem należącym do gospodarstwa rolnego nie wymaga natomiast podjęcia czynności prawnej w szczególnej formie.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2024 r. II CSKP 1229/22
Wskazuje się, że zgodnie z art. 52 k.c. czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności, chyba że co innego wynika z treści czynności albo z przepisów szczególnych. Jeśli przedmiotem umowy jest gospodarstwo rolne przy założeniu, że np. inwentarz żywy jest kluczowy dla możliwości jego funkcjonowania to należy umowę przekazania gospodasrtwa interpretować w ten sposób, że nie tylko wyszczególnione w niej nieruchomości, ale także przynależności niezbędne do korzystania z gospodarstwa rolnego przechodzą ninwentarz zywy czy urządenia i sprzęt rolny sma charakter przynależności.
Co z rejestracją sprzetu rolnego przekazanego na podstawie umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego?
Wskazać trzeba, że organy rejestrujące pojazdy nie są właściwe do ustalenia prawa własności pojazdu, a ustalenie to należy wyłącznie do sądów powszechnych (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 1995 r., sygn. akt III ARN 5/95). Wobec tego, jeśli w umowie przekazania gospodarstwa rolnego nie będzie wymienione w sposób jednoznaczny, że dany sprzęt podlegający rejestracji wchodzi w zakres gospodarstwa rolnego (wymienienie numerów rejestracyjnych, numer VIN lub inne parametry) organ rejesytrujący nie ma podstaw do jego rejestracji. Nie przeczy to jednak uznaniu, że do darowizny tego sprzętu doszło wraz z przekazaniem całego gospodarstwa rolnego.
W postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym dotyczącym rejestracji pojazdu samochodowego, organ administracyjny ani sąd administracyjny nie są właściwe do ustalenia na podstawie art. 169 kodeksu cywilnego uzyskania prawa własności pojazdu samochodowego, nabytego od osoby nieuprawnionej; ustalenie to należy do sądów powszechnych (art. 189 k.p.c.).
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 1995 r. III ARN 5/95
Podsumowanie
Przekazanie własności gospodarstwa rolnego wywołuje wiele wątpliwości prawnych w kontekście podziału majątku wspólnego lub działu spadku. Aby uniknąć problemów prawnych związanych z przekazaniem zarówno ziemi, jak i urządzeń rolniczych, warto zadbać o szczegółowe uregulowanie tych kwestii w odpowiednich umowach. Pamiętajmy, że szczegółowe zapisy w umowie pozwolą na uniknięcie nieporozumień i zapewnią bezpieczeństwo prawne obu stron transakcji.
Jeżeli stoisz przed wyzwaniem związanym z podziałem majątku wspólnego, działem spadku czy innymi sprawami dotyczącymi gospodarstw rolnych, zapraszam do skorzystania z usług kancelarii adwokackiej adwokat Justyny Jarentowskiej. Kancelaria specjalizuje się w sprawach dotyczących podziału majątku wspólnego, działu spadku oraz szeroko pojętego prawa cywilnego. Dzięki wieloletniemu doświadczeniu w reprezentowaniu klientów w sprawach związanych z majątkiem, pomożemy Ci w prawidłowym uregulowaniu kwestii związanych z przekazaniem gospodarstwa rolnego czy rozstrzygnięciem sporów majątkowych.
Skontaktuj się z nami, aby uzyskać fachową pomoc i wsparcie w trudnych sprawach prawnych.
#adwokatLublin #adwokatpodzialmajątku #adwokatdziałspadku #prawnikLublin #prawnikpodziałmajątku #prawnikdziałspadku #prawnikrozwód
